درباره کمیته تخصصی نام‌نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی

نام‌های جغرافیایی ریشه در فرهنگ هر مرز و بوم داشته و ثبت صحیح آن در نقشه‌ها، اطلس‌ها و مدارک و اسناد جغرافیایی امری ضروری، هویتی و ملی به شمار می‌رود. به لحاظ اهمیت ثبت و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی و ارتباط نزدیک آن با مسائل سیاسی و اجتماعی هر کشور، مقوله مورد بحث مورد تاکید سازمان ملل در سطح بین المللی قرار گرفته و مراجع ذیصلاح هر کشور موظف به ایجاد کمیته‌ها و مراکز ملی جهت سامان بخشیدن به این موضوع در حوزه سرزمین خویش گردیده‌اند.

چرا باید نام‌های جغرافیایی استاندارد شوند

- بسیاری از مکان‌ها بیش از یک نام دارند؛

- بسیاری از نام‌ها، حتی در  نواحی محلی، تکرار‌می‌شوند؛

- نام‌ها ممکن است به اشکال مختلفی تلفظ یا نوشته شوند؛

- نام‌های محلی ممکن‌است با نام‌های رایج و شناخته‌شده بین‌المللی متفاوت‌باشند؛

- نام‌های جغرافیایی در برخی از زبان‌ها مانند عربی، فارسی، چینی، یونانی و روسی با حروف غیرلاتین نوشته‌می‌شوند، لذا به نظام‌های واحد لاتین‌نویسی نیازدارند.

استانداردسازی نام‌های جغرافیایی چه فوایدی دارد

سابقه فعالیت‌های بین‌المللی در زمینه نام‌نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی

سابقه فعالیت‌ها در زمینه نام‌نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی در بعضی کشورها به بیش از صد سال می رسد. درجریان مذاکرات شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل متحد در سال 1948، مسئله استانداردسازی نام‌های جغرافیایی مطرح‌شد. خواست‌های مطرح‌شده در نخستین کنفرانس کارتوگرافی برای منطقه آسیا و اقیانوسیه در سال 1955، موجب تصویب قطعنامه 715A(XXVII) شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل متحد در بیست‌وسوم آوریل 1959 ‌شد. در اجرای این قطعنامه، دبیر‌کل سازمان ملل از کشورها خواست تا نسبت به ایجاد سازمان یا مرکز ملی در زمینه استانداردسازی و هماهنگ‌سازی نام‌های جغرافیایی و نیز تهیه فرهنگ‌های جغرافیایی ملی‌، در اسرع وقت اقدام‌کنند.

ایشان به‌منظور ایجاد مرکز هماهنگی و تبادل‌ داده برای نام‌های جغرافیایی(central clearing-house for geographical names)، درخواست‌نمود نسبت به گردآوری فرهنگ‌های جغرافیایی مختلف، گردآوری و انتشار دستورالعمل‌های مصوب کشورهای عضو در زمینه استاندارد‌سازی نام‌های جغرافیایی ملی و در‌نهایت درخصوص گردآوری سیستم‌ها و تکنیک‌هایی که کشورهای عضو برای نگارش نام‌های جغرافیایی سایر کشورها به‌کار می‌گیرند، اقدامات لازم به‌عمل آید. به‌علاوه، دبیرکل خواست گروهی از متخصصان (جغرافیایی، زبان‌شناسی، کارتوگرافی و . . .) برای بررسی مشکلات مرتبط با حوزه استاندارد‌سازی نام‌های جغرافیایی تشکیل‌گردد تا پیشنهادات فنی خود را در سطوح ملی و بین‌المللی ارائه‌نمایند.در نتیجه نشست ژوئن 1960 این گروه در اداره مرکزی ملل متحد (UNHQ) و نشست‌های بعدی، شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل تصمیم‌گرفت اولین کنفرانس ملل متحد در زمینه استانداردسازی نام‌های جغرافیاییUnited Nations Conference on the Standardization of Geographical Names) (UNCSGN)) را در سال 1967 در ژنو برگزار‌نماید.

بعد از کنفرانس دوم در سال 1972، ساختاری موسوم به گروه متخصصان نام‌های جغرافیایی ملل متحدUnited Nations Group of Experts on Geographical Names (UNGEGN)) شکل‌گرفت تا برنامه‌های بین کنفرانس‌ها را اجرایی‌نماید.اکنون گروه متخصصان نام‌های جغرافیایی به‌عنوان یکی از هفت بازوی تخصصی شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل محسوب‌می‌شود. کنفرانس نام‌های جغرافیایی هر پنج سال یک‌بار در یکی از کشورهای عضو سازمان ملل تشکیل‌می‌گردد و اجلاس گروه متخصصان نیز هر دو سال یک‌بار برگزار‌می‌شود. گروه متخصصان به‌عنوان نهادی مشاوره‌ای عمل‌می‌کند. تصمیمات این گروه در قالب پیشنهاد به کنفرانس استانداردسازی نام‌های جغرافیایی ملل متحد ارائه‌می‌شود و درصورت تصویب، به‌شکل قطعنامه به شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل ارسال‌می‌گردد.

سابقه تشکیل کمیته تخصصی نام‌نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی ایران

کمیته تخصصی نام‌نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی ایران، نهادی ملی است که مطابق مصوبه هیأت محترم وزیران

به شماره17566/ت 22544 هـ ، مورخ 2/5/1379و اصلاحیه آن به شماره22697/ت 58630هـ مورخ 2/3/1400مقرر داشت کمیته ای تحت عنوان «کمیته تخصصی نام‌نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی ایران» متشکل از نمایندگان سازمان‌های ذیربط با مسئولیت سازمان نقشه‌برداری کشور تشکیل شود تا نسبت به نام‌نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی سرزمین ایران اقدام نماید. در نتیجه این کمیته با مسئولیت  سازمان نقشه‌برداری کشور و با عضویت  نمایندگان  وزارتخانه‌های امور  خارجه،کشور، فرهنگ و ارشاد اسلامی، علوم تحقیقات و فناوری، جهاد کشاورزی، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح،ارتباطات و فن آوری اطلاعات و مرکز آمار ایران تشکیل گردید که بعدا تعداد سازمان‌های عضو مانند وزارت راه و شهرسازی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی،سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران افزایش یافت. این کمیته مأموریت دارد زمینه‌های لازم برای نگارش صحیح و استفاده همسان نام‌های جغرافیایی را در همه وزارت‌خانه‌ها، سازمان‌ها و دیگر نهادها و مؤسسات دولتی و خصوصی کشور فراهم‌سازد.

ایران از سال 1967 میلادی رسما در کنفرانس‌های بین المللی یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی سازمان ملل متحد شرکت کرده و دستگاه‌های مختلفی از جمله وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، وزارت امور خارجه، موسسه جغرافیایی دانشگاه تهران و سازمان نقشه‌برداری به عنوان نماینده کشور در این مجامع شرکت کرده و گزارش ملی را که حاوی فعالیت‌های داخلی در زمینه نام‌نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی بوده ارائه نموده‌اند.

کمیته نام‌نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی ایران، به ریاست سازمان نقشه‌برداری کشور، در طول فعالیت خود خدمات ارزنده‌ای را در قالب تدوین سیاست‌ها، خط‌مشی‌ها، استانداردها و نیز ارائه مشاوره‌های علمی در زمینه گسترش ثبت و استفاده صحیح و بدون ابهام نام‌های جغرافیایی در کتا‌ب‌ها، اسناد، نقشه‌ها، اطلس‌ها، و پایگاه‌های اطلاعات انجام داده‌است. این کمیته، به‌نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران، در مجامع و کنفرانس‌های بین‌المللی مرتبط شرکت فعال داشته و توانسته‌است جایگاه خود را به‌عنوان نهادی پیش‌رو در زمینه استانداردسازی نام‌های جغرافیایی تثبیت‌نماید. 

این کمیته برای پیشبرد و اجرای اهداف خود، متناسب با موضوعات و مباحث مرتبط با نام‌های جغرافیایی، گروه‌های کاری متعددی را تشکیل داده است و به طور متناوب جلساتی را با حضور نمایندگان ارگان‌های عضو و روسای گروه‌های کاری تشکیل داده و مصوبات این کمیته در جهت اجرا، به سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف ابلاغ می‌کند.

ایران همچنین، به عنوان رئیس بخش جنوب‌غرب آسیا (به جز کشورهای عربی) از گروه متخصصان نامهای جغرافیایی سازمان ملل، می‌کوشد تا فعالیت‌های استانداردسازی نام‌های جغرافیایی در کشورهای عضو این ناحیه را هماهنگ سازد.

اهداف کمیته تخصصی نام‌نگاری و  یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی  ایران عبارتند از:

جمع‌آوری اطلاعات مربوط به نام‌های جغرافیایی سرزمین

ثبت صحیح و مستندسازی جغرافیایی و جلوگیری از تشتت در نام‌های جغرافیایی

تدوین دستورالعمل‌ها و روش‌های علمی ثبت صحیح نام‌های جغرافیایی

یکسان‌نمودن و همسان‌سازی نام‌های جغرافیایی در اسناد مکتوب و نقشه‌ها

ارتباط با دولت‌های عضو شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد و بهره‌گیری از تجارب آنها در این زمینه

رفع مشکلات بین المللی ناشی از متفاوت بودن نام‌های جغرافیایی در ترجمه از زبانی به زبان دیگر